پروپوزال
نحوه نوشتن پروپوزال – پروپوزال نویسی به زبان ساده
اکتبر
در مسیر گسترش علوم و فنون انسان می‌بایست دست به تحقیق و پژوهش بزند. نتیجه این تلاشها را به کار گیرد و دستآوردهای خود را پایه کشف حقایق آینده قرار دهد. محققین و پژوهشگران ابتدا با نگاه تیزبین خود، پدیده های مختلف را مشاهده می‌کنند. نظر به نیاز ها و ارتباطات پدیده ها مسایلی را طرح می‌نمایند و پا در جاده پژوهش می‌نهند. برای انجام یک کار تحقیقی، چه به صورت پایان نامه و چه به شکل طرح اجرایی، محققین می‌بایست کلیت فعالیت های خود را در قالبی به اساتید و یا دست اندر کاران ارائه کنند که پروپوزال نام دارد.
پروپوزال چیست و آن را چگونه باید بنویسیم؟
پروپوزال برگرفته از واژه پروپوز -propose- به معنی پیشنهاد می‌باشد و هدف از نوشتن پروپوزال در واقع نشان دادن مراحل پایان نامه است .
پروپوزال در اصطلاح پژوهشی به مجموعه فرم هایی اطلاق میشود که در بردارنده اطلاعات کامل و جامعی در خصوص پژوهش مورد نظر باشد که توسط پژوهشگر یا دانشجو جهت معرفی تخصصی طرح به دانشگاه یا سازمان های مربوط ارائه میشود.
یک پروپوزال شامل چه بخش هایی است؟
فرمهای پروپوزالها بخشهای مختلفی دارند که در هر بخش می‌بایست اطلاعات آن را درج نمود.
-عنوان تحقیق
-بیان مسأله
-اهمیت و ضرورت
-مرور ادبیات و پیشینه تحقیق
-اهداف تحقیق
-سؤالات و فرضیه های تحقیق
-روشهای تحقیق
-منابع و مراجع
در مقاله حاضر یکی یکی نحوه نگارش هر بخش را توضیح می‌دهیم و نهایتا پروپوزال نویسی به زبان ساده به شما عزیزان آموزش داده میشود.
چگونه پروپوزال بنویسیم ?
حالا که با پروپوزال آشنا شدیم می‌خواهیم بدانیم چگونه یک پروپوزال بنویسیم؟
به طور کلی برای نگارش هر پروپوزال نیازمند تسلط به اطلاعات مربوطه در باب موضوع مد نظر هستیم. به منظور کسب این اطلاعات، پس از انتخاب موضوع نگاهی می‌اندازیم به دسته مقالاتی مرتبط به موضوع و قدم به قدم فرمهای مذکور را پر خواهیم نمود.
عنوان تحقیق
در نگارش پروپوزال یا حتی انجام پژوهش نقش انتخاب موضوع تحقیق از همه چیز مهم تر است، چرا که بر مبنا موضوع دست پژوهشگر برای نگارش طرح ها، اقناع دست اندر کاران باز خواهد بود و حتی اهمیت کار آشکار میشود.
پیشنهاد میشود در نگارش پایان نامه‌ها از موضوعات کاربردی و بین‌رشته ای استفاده شود.
برای مثال:
نقش رسانه های اجتماعی بر دیجیتال مارکتینگ
که هم در رشته‌های جامعه‌شناسی، هم روانشناسی و هم اقتصاد و مدیریت و… کاربرد دارد.
پس از انتخاب موضوع به سراغ بخش بعد که تقریبا مقدمه پروپوزال است می رویم.
نحوه نوشتن مقدمه پروپوزال:
مقدمه پروپوزال در بر گیرنده دو عنوان است :
-بیان مسأله، -اهمیت و ضرورت پژوهش
بیان مسأله:
بیان مسأله در پروپوزال نویسی به این معناست که محقق یا دانشجو فرصت دارد چالش ها و نابسامانی هایی که منجر به درگیر شدن با موضوع شده را بیان کند. کمی فکر کنید و ببینید چه مواردی از شکست ها، تنش ها وجود داشته که باعث شده این موضوع برای پژوهش به ذهن برسد. آنها را یادداشت کنید. در نگارش بیان مسأله باید سلسله مراتب کل به جزء رعایت شود، یعنی از محتوای کلی شروع کنیم و با نگارش جزئیات خاتمه یابد.
ضمن اینکه اولین عبارات باید خیلی خیلی کلی باشد و به مرور ریز شود،نکته ی دیگر اینکه نباید یک دفعه و ناگهانی وارد بحث تخصصی مسأله شویم. در بیان مسأله ضروری است اولین بند یا پارگراف از ذهن خود ما ناشی شده باشد و اگر از جایی برداشتیم به طور کلی تغییرش دهیم.
مثال: “در دنیای امروز چندین میلیون نفر به هم متصل هستند. رسانه‌های اجتماعی مسیر این اتصالات را در‌بر‌می‌گیرند…”
همانطور که می‌بینید به صورت کلی شروع شده است و می‌خواهد در موضوع دیجیتال مارکتینگ وارد شود.
بعد از جملات کلی که آورده شده در پارگراف بعدی کمی جزئی تر ادامه می‌دهد:
مثال: “در سال ۲۰۲۰ گزارش های .. بیان داشته اند که فلان درصد از خرید ها از طریق دیجیتال صورت می‌پذیرد…”
همان طور که در مثال هم ملاحظه فرمودید، خیلی کلی شروع شد و کم کم وارد جزئیات شد. حتما باید این سلسله مراتب کل به جزء رعایت شود.
میزان صفحات بیان مسأله اصولا بین یک صفحه و نیم تا سه صفحه می‌باشد به غیر از بند اول که بهتر است از ذهن خود محقق یا دانشجو نوشته شده باشد، بند های بعدی به رفرنس نیاز دارند. رفرنس دهی ها طبق فرمت آیین نامه باید درج گردد و تلاش شود که رفرنس ها از منابع به‌روز -تقریبا در همه تحقیقات طبق نشریه یا رشته یا موضوع سال های مناسب اعلام شده- درج گردد. در بیان مسأله بهتر است از هشت مقاله انگلیسی و هشت مقاله فارسی بهره ببریم.
نکته دیگر اینکه، در قسمت بیان مسأله، متغیر های مد نظر خود را به صورت شفاف و مناسب توصیف نموده و شرح دهید.
مثال: در موضوع روانشناسی تأثیر استرس بر کاهش بهره کاری مشاغل خصوصی- متغیر های استرس، شغل- باید توضیح داده شده و روابط شان بیان گردد.
در بند یکی مانده به آخر اصولا مواردی که مد نظر محقق است ، آنچه که تصمیم دارد انجام دهد نگاشته میشود. حتما سعی گردد دو پارگراف پایانی بیان مسأله، همانند بند اول، از نوشته های نویسنده در واقع از زبان خود محقق بوده و خالی از رفرنس باشد و به صورت کاملا تخصصی به موضوع مورد بحث بپردازد . چون در بیان مسأله، دقیقا شما باید یک مسأله ای را طرح کنید پس در یک بیان مسأله خوب می‌بایست ضمن مطالب مذکور، این بخش با یک سوال پایان می پذیرد. زیرا در بیان مسأله، به طور مناسب، دقیقا شما باید یک مسأله ای را طرح کنید پس در بند پایانی این بخش باید ضمن مطالب مذکور، این بخش با یک سؤال خاتمه دهید.
مثال: در خصوص دیجیتال مارکتینگ، می‌توان نوشت:
رسانه‌های اجتماعی و جمعی عوامل مؤثری در زمینه بازاریابی دیجیتال هستند در این تحقیق بر آنیم به این پرسش پاسخ دهیم: رسانه های جمعی و اجتماعی چه تأثیراتی بر دیجیتال مارکتینگ خواهند داشت؟
اهمیت و ضرورت تحقیق:
همانطور که از اسم این قسمت مشخص است در اینجا اهمیت کار و موضوع مد نظر ما توصیف و شرح داده میشود. مثل بخش پیشین، روند کل به جزء باید رعایت شود. در این بخش اجباری برای رفرنس دهی وجود ندارد، مگر اینکه شما ادعایی را مطرح نمایید.
به عنوان مثال: “طبق گزارش سال ۲۰۲۰ نود درصد رسانه های جمعی بر روی گسترش نماد های محصولات اثر مثبت داشته‌اند…”
اینجا چون ادعا مطرح شده ، باید رفرنس مورد نظر درج گردد. ادعا شده که در سال ۲۰۲۰ نود درصد این اتفاق بوده، باید رفرنس آن را بیاورید.
لازم به ذکر است پیشنهاد های خود محقق نیازی به رفرنس ندارند، ولی در پروپوزال های حرفه‌ای عموما نویسندگان یک پارگراف از ذهن خود می‌نویسند و پارگراف بعدی را با جمله ای تأییدی از رفرنس موجه نقل می‌کند. در این صورت هم نظرات خود را دخیل کرده‌اند و با بهره گیری از دیگر منابع، پذیرش که مثلا محقق دیگری هم بر اساس تحقیقاتش به این نتیجه رسیده‌اند، نظراتشان را موجه می‌سازند.
همان طور که در بیان مسأله داشتیم، اینجا هم باید متغیر ها بیان و چالش های آنها مطرح شود. در بند پایانی دقیقا اهمیت واقعی کار خود و موضوع مد نظر را مطرح می‌کنیم و بهتر است با جملاتی به این شکل خاتمه یابد.
مثال:… با توجه به موارد مذکور، اهمیت و ضرورت بسیاری در خصوص این موضوع احساس میشود…
مرور ادبیات و سوابق تحقیق
اصولا در بخش مرور تحقیق یا پیشینه، کارها و تحقیقاتی که قبلا در زمینه مربوط به موضوع ما انجام شده‌است، مورد بررسی قرار گرفته و بیان می‌گردد. تقریبا چهار یا پنج تحقیق داخلی و چهار پنج تحقیق خارجی آورده میشود. که متغیرهای تحقیق ما در آنها مشاهده شده باشند.
پیشینه‌ای که مد نظر است باید برخواسته از پژوهشهای سه یا چهار سال اخیر باشد و همچنین در واقع از چکیده یا abstract -که کل تحقیق را در دویست یا دویست و پنجاه کلمه آماده می‌کند– اتخاذ گردد. چکیده‌هایی برای این منظور مناسب هستند که بیانگر روشهای تحقیق، اهداف پژوهش، یافته‌ها و نتایج حاصله باشند.
نکته مهم این است که مرور سوابق بر اساس سلسله مراتب -چه سعودی، چه نزولی- تصریح شود مثلا به ترتیب سال از جدیدترین به قبل یا از قبل به جدیدترین.
مثال: “پژوهش دکتر حسنی در خصوص تأثیر رسانه‌های جمعی بر بازاریابی دیجیتال در سال ۲۰۲۱ انجام شده و… -هدف-
…با استفاده از روش نمونه‌گیری و مشاهده‌های میدانی فرضیات خود را در زمینه متغیرهای رسانه‌های جمعی X و Z و فروش محصولات T مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و… -روش تحقیق-
…یافته‌های حاصله که نود و … درصد از پاسخها مؤید فرضیات مثبت بودند… -یافته‌ها-
… نتایجی شامل اثرات مثبت تبلیغات و معرفی در رسانه‌های جمعی بر تسهیل فروش محصولات در دیجیتال مارکتینگ اثبات شد. -نتایج-
به همین شکل می‌توان سایر مقالات مورد نظر را به عنوان مرور ادبیات و سوابق پژوهش، بیان نمود.
نکته دیگری که بهتر است در مرور و پیشینه مد نظر داشته باشیم رعایت چهارچوب نظری می‌باشد، و اینکه برای هر متغیر مورد استفاده پیشینه تحقیقاتی مؤثر آن ذکر گردد.
مثلا بدین صورت:
“اولین کسی که در حوزه دیجیتال مارکتینگ اقدام به تحقیق نموده دکتر Y می‌باشد در سال ۲۰۱۵ ..”
“اولین بار در سال …. پروفسور کای اصطلاح بازاریابی دیجتال را به کار برد…”
جنبه نوآوری در تحقیق:
مهمترین تیتری که ما در پروپوزال نویسی داریم همین جنبه نوآوری در تحقیق می‌باشد. یعنی دیگران این تحقیقات را انجام دادند. حالا در این قسمت ما می‌خواهیم تحقیقی نو را ارائه دهیم و از این لحاظ ها نوآوری و تازگی دارند. کار ما از جوانب مختلفی که جدید است باید یکی یکی طرح شود و قید گردد که این موارد تا به حال کار نشده است و بنابر این بررسی در زوایای مد نظر ما ارزش دارند.تحقیقات قبلی این نواقص را داشته یا در این زمینه کامل نبوده و ما در این پژوهش بنا داریم این نواقص را رفع کرده و در مسیر تکمیل تحلیلهای مربوط به آن گام برداریم.باید اذعان کنیم که این بخش نیازمند تلاش، فرصت و تحقیق ویژه می‌باشد.
اهداف تحقیق :
معمولا در اکثر پروپوزال ها، اهداف در چند مورد ذکر می‌شوند که به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می‌گردند.
اهداف اصلی یا کلی همان اهدافی هستند که جوانب گسترده و کلی کار را به خود اختصاص می‌دهد و به عبارت دیگر نگاهی از دور دست به موضوع می‌باشد که تنها کلیات را می‌بیند. هر هدف کلی خرد شده و به اهداف جزئی یا فرعی تبدیل میشود . اگر موضوع مورد نظر دارای مدل باشد باید اهداف و فرضیات طبق مدل نوشته شوند.
مثال: “ما بر آنیم در پژوهش پیش رو نقش رسانه‌های مختلف جمعی را بر دیجیتال مارکتینگ بررسی نماییم.”-هدف اصلی-
“در مرحله نخست هدف ما یافتن عوامل مؤثر رسانه‌های جمعی مانند تبلیغات بر فروش محصولات می‌باشد… “-هدف فرعی-
سؤالات و فرضیات تحقیق
بر اساس اهداف کلی و جزئی مد نظر، می‌بایست سؤالات و سپس فرضیه‌های پروپوزال خود را بنویسیم.
در این بخش نیم‌نگاهی داریم به اهدافی که نوشته‌ایم، در همان راستا سؤالات ذهنی خود را می‌نویسیم و نهایتا در پاسخ به سؤالاتی که طرح کرده‌ایم فرضیات خود را می‌آوریم.
بهتر است سؤالات به صورت چه…؟ و چگونه…؟ طرح شوند.
به عنوان مثال:
رسانه‌های جمعی چه تأثیری بر دیجیتال مارکتینگ می‌گذارند؟ -سؤال-
رسانه‌های جمعی از نظر معرفی محصولات تأثیر مناسبی بر گسترش بازار هدف دارند.-فرضیه-
تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق:
واژه هایی که در پایان نامه یا پژوهش خود به کار می‌گیریم باید کاملا و به طور واضح تعریف شود ؛ بسته به موضوع، رشته و نوع پروپوزال، تعاریف مختلفی درج می‌گردند:
تعریف لغوی و تعریف اصطلاحی تعریف مفهومی وعملیاتی.
نکته مهم در تعاریف این است که حتما باید مرجع تعاریف به نحو صحیح درج گردد.
روش تحقیق در پروپوزال :
در خصوص این قسمت باید این نکته را مد نظر داشت که روش تحقیق یا به صورت کلی نوشته شود یا به شکل تخصصی و ریز به ریز.
اگر واقعا به موضوع و روشهای تحقیقی مورد استفاده تسلط دارید، سعی کنید به طور کاملا تخصصی، واضح و جامع آن را توضیح دهید.
در صورتی که تسلط کافی بر روش تحقیق و نحوه پژوهش ندارید، حتما به نحو کلی بنویسید وگرنه در ادامه امکان دارد که دچار مشکل شده و حتی مجبور شوید پروپوازل را تغییر دهید.
از جمله روشهای مورد استفاده می‌توان از روشهای تحلیلی، روشهای توصیفی، روشهای میدانی و روشهای کتابخانه‌ای نام برد.
نکته آخر اینکه ضمن نگارش روش تحقیق، ابزار مناسب آن نیز درج میشود، برای مثال در روشهای میدانی، ابزار پرسشنامه یا مصاحبه یا آزمون و… به کار گرفته می‌شوند.
این قسمت عموما متنهای یکسان دارند نتیجتا قادر خواهید بود برای الگوگیری از وبسایتهای مناسب و تحقیقات مختلف استفاده نمایید.
مثلا: “با توجه به اینکه هدف تحقیق ما بررسی تأثیر رسانه‌های مختلف در دیجیتال مارکتینگ می‌باشد در راستای گردآوری اطلاعات مناسب از روشهای میدانی همانند مصاحبه و پرسشنامه‌های … استفاده می‌کنیم. پرسشنامه‌های منظور سه نوع می‌باشد: …، … و …”
روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها
در مسیر تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل شده و نتیجه‌گیری طبق آنها اصولا از نرم‌افزارهای تخصصی متعددی استفاده میشود.
از جمله کاربردیترین آنها می‌توان به آواکوس، آر، پی ال اس و … اشاره کرد.
لازم به ذکر است در کنار آوردن اسامی نرم‌افزارهای مورد نظر توضیحی کوتاه نیز در خصوص نحوه به‌کارگیری آن در پژوهش قید گردد.
جهت آشنایی اختصاری چند نمونه نرم افزار ها به همراه کاربرد های آن در ادامه آورده شده است:
SPSS : تجزیه و تحلیل آماری و مدیریت داده‌ها
SAS : تجزیه و تحلیل پیشرفته، مدیریت داده‌ها و مدل‌سازی پیش‌بینی‌کننده
MATLAB : محاسبات عددی، تجزیه و تحلیل داده‌ها و توسعه الگوریتم
Stata : تجزیه و تحلیل آماری، مدیریت داده‌ها و اقتصادسنجی
Tableau : تجسم داده‌ها، داشبوردهای تعاملی (فیلتر کردن اطلاعات عملیاتی سازمان‌ها) و هوش تجاری
PowerBI : ایجاد گزارش‌های تعاملی، تجسم داده‌ها و تجزیه و تحلیل تجاری
QDA Miner : تجزیه و تحلیل داده‌های کیفی، تحلیل محتوا و متن‌کاوی
JMP : تجزیه و تحلیل آماری، کاوش داده‌ها و تجسم
NVivo : تحقیق کیفی، تحلیل محتوا و سازماندهی، کدگذاری و تحلیل
MAXQDA : تحقیق کیفی و ترکیبی، تجزیه و تحلیل داده‌ها و تفسیر متن
چگونه منابع را در پروپوزال بنویسیم :
در خصوص طریقه رفرنس نویسی در پروپوزال ، منابع و مراجع برای پژوهش ها نیز چند روش وجود دارد که روش APA تقریبا توسط بیش از نود درصد دانشگاه ها به عنوان الگوی نگارش انتخاب میشود.
در این روش ابتدا نام خانوادگی ویرگول فاصله نام نویسنده آورده میشود برای مثال : کریمی، یوسف
سپس سال نشر داخل پرانتز و نقطه: (۱۳۸۴).
بعد عنوان کتاب و نقطه: روانشناسی اجتماعی.
در پایان هم ناشر: سمت
نمونه : کریمی، یوسف (۱۳۸۴). روانشناسی اجتماعی. سمت
در خصوص ارجاعات درون متنی:
داخل پرانتز نام خانوادگی نویسنده ویرگول سال چاپ ویرگول شماره صفحه
مثلا: (روحی، ۱۴۰۳، ۴۱)
به منظور ملاحظه جزئیات روش مورد نظر میتوانید به فرمت دانشگاه یا نشریه یا سازمان مورد نظر خود مراجعه نمایید. همچنین امکان استفاده از وبسایت های مختلف نیز برای مطالعه افزونتر وجود دارد.
جدول زمان بندی:
در بخش جدول زمانبندی پژوهش میتوانید به طور تقریبی میزان زمان لازم برای فعالیتهای مختلف پژوهش را قید فرمایید.
برای این کار هم جداول نمونه جهت الگو‌برداری و آشنایی در سایتهای مختلف ارائه میشود که به شما در نگارش این بخش مساعدت خواهد رساند.
مثلا:
مرحله گردآوری اطلاعات: …
مرحله تحلیل داده‌ها: …
امید است این مقاله که ثمره ده سال همکاری در نگارش و ویرایش پروپوزال، پایاننامه، مقاله و … توسط این جانب می‌باشد برای شما گرامیان مورد استفاده قرار گیرد.
مشاوره از طریق تلگرام 
مشاوره از طریق واتساپ